KOŚCIÓŁ P.W. NAJŚWIĘTSZEGO SERCA PANA JEZUSA W LEGNICY
kliknij wybrany witraż
PLAN WITRAŻY
W witrażu tym centralnie wyeksponowano wyłaniającą się z promienistej mandorli1 krocząca postać Jezusa Chrystusa, o czym świadczą draperie szat oraz układ stóp Syna Bożego. Jego biała szata i purpurowy2 królewski płaszcz świadczą o niezwykłej godności. Jezus gestem prawej dłoni wskazuje na swoje serce, które w sposób plastyczny przedstawione jest w okręgu na swojej szacie. Dodatkowo głowę Mesjasza otacza złocista aureola. Włosy Jezusa są długie i sięgają Jego ramion. Tłem kompozycji są dwie kolumny wraz łączącym łukiem, które tworzą arkadę. Umieszczone są po obu stronach okna. Kolumny kojarzą się ze stabilnością i potęgę (por. 1 Krl 7,2-6; 15-22), niemniej jednak w swoim znaczeniu odwołują się do obrazu drzewa, ponieważ kolumna – filar jest jego stylizacją. Baza kolumny to odpowiednik korzeni, trzon jest pniem, a kapitel nawiązuje do konarów drzew. Zatem kolumna skupia w sobie cała symbolikę związaną z drzewem, a zwłaszcza z drzewem życia, zarówno tym z ogrodu Eden, jak i tym z Golgoty. Zbieżność symboliki kolumny i krzyża zdaniem M. Feuilleta wynika z tego, że kolumna może być obrazem zbawczego Wcielenia łącząc ze sobą symboliczne niebiańskie sklepienie z ziemią.3 Kolumna jest znakiem siły4, niemiej jednak w tym konkretnym przypadku ten symbol odnosi się do domu Pańskiego, gdzie w Pierwszej Księdze Królewskiej odnajdujemy fragment dotyczący wykonania przez Hirama dwóch wolnostojących kolumn. Salomon kazał umieścić je przy wejściu do świątyni, a „kolumnie postawionej po prawej stronie nadał imię Jakin, a kolumnie postawionej po lewej stronie nadał imię Boaz. A na wierzchu tych kolumn był kształt lilii” (1 Krl 7, 21-22).5 Jakin i Boaz są typami, które jak słusznie zauważa D. Forstner ziściły się w chrześcijaństwie. Wskazują zatem na Kościół, który jest Kościołem Boga żywego, filarem i podporą prawdy (por. 1 Tm 3,15)6. Natomiast w sensie kosmicznym przestrzeń między kolumnami stanowi swoistą bramę do wieczności.7 Dodatkowo uzupełnieniem tła jest zastosowana niebieska barwa witraży. Błękit jako barwa królewska z jednej strony podziela symboliczne znaczenie z purpurą, a z drugiej zaś z bielą, jeśli są one znakiem właśnie nieskazitelności, niezawisłości i czystości, a więc przymiotów, które są właściwe wszystkiemu, co związane z niebem.8 Kompozycję zamyka banderola z wypisanymi czterema wezwaniami litanii: „Serce Jezusa, nieskończone majestatu …, Serce Jezusa, świątynio Boga …, Serce Jezusa, przybytku Najwyższego …, Serce Jezusa, Domie Boży i bramo niebios”.
1 Rozchodzące się promienia światła w kształcie migdału, nazywana mandorlą, podobnie do aureoli powinna wskazywać na Bożą obecność, ale zarazem także osłaniać to światło. Należy się tylko uwielbionemu Chrystusowi i Maryi (Chrystus ukształtował się w Niej jak jądro migdała w skorupie, która pozostała nienaruszona). Migdał w tradycji chrześcijańskiej symbolizuje Chrystusa, który ukrywa swoją boską naturę (jądro) w naturze ludzkiej (skorupa). W. Hoffsümmer, Leksykon dawnych i nowych symboli, s.56, 58. Jest zarazem wyobrażeniem światłości w kształcie elipsy, owalu, który obejmuje postać Chrystusa, a niekiedy Matki Bożej. E. Smykowska, Mandorla, w: Ikona. Mały słownik, Warszawa 2008, s.49; Por. K. Kubalska – Sulkiewicz, M. Bielska - Łach, A. Manteuffel (red.), Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa 2005, s.25-26. Jedną z najbardziej fundamentalnych figur świętej geometrii jest vesica piscis, znana również jako mandorla. Sprowadza się ona do migdałowego kształtu, powstałego wskutek przecięcia dwóch okręgów. Można ją również traktować jako punkt wyjścia wytycznych tych okręgów, symbolizujący tym samym ów „punkt” w którym pozornie odseparowane od siebie światy dzielą się i spotykają. Więcej na temat świętej geometrii J. Baldock, Symbolika chrześcijańska, s.56-58.
2 Czerwień posiada wielokrotnie złożoną symbolikę, i taka barwa jest symbolem bezgranicznej miłości Boga, będącej ostatecznym źródłem zarówno dzieła stworzenia, jak i odkupienia całego świata. Kolor czerwony jest znakiem siły i młodości, barwą ognia. Purpurowe szaty to godność królewska, a purpura u pasterzy Kościoła łączy się z gotowością przelania krwi za wiarę. Natomiast w liturgii kolor czerwony wiąże się z Duchem św., z męką Chrystusa i męczeństwem. M. Lurker, Słownik obrazów, s.39; Odnośnie symboliki barw- czerwieni D. Forstner, Świat symboliki, s.117-120.
3 M. Feuillet, Leksykon symboli, s.55.
4 J. Seibert, Leksykon sztuki, s. 76, 156.
5 Znaczenie imion: Jakin = „(On) Jahwe utwierdził”, Boaz = „w Nim jest moc”, tzn. On umocni i pocieszy wszystkich, którzy przyjdą do świątyni aby się modlić. Imiona te wyrażały również życzenie i modlitwę, aby świątynia istniała wiecznie. D. Forstner, Świat symboliki, s.381.
6 Św. Paweł w swoim liście nazywa Jakuba, Kefasa i Jana filarami (por. Ga 2,9) stąd na tej podstawie opiera się najczęściej chrześcijańska interpretacja symboliki kolumn. Zwłaszcza należy w tym aspekcie rozumieć Kościół nauczający, to jest apostołów i ich następców, którzy podtrzymują budowlę Kościoła. Wolnostojąca kolumna w rzeźbie starochrześcijańskiej wiąże się z symbolem Kościoła. Tamże, s.381-383.
7 Ponadto w sensie kosmicznym dwa filary lub kolumny symbolizującą wiecznotrwałą stabilność. J.E. Cirlot, Słownik symboli, tłum. I. Kania, Kraków 2006, s.189-190.
8 D. Forstner, Świat symboliki, s. 116-117. Ponadto Symbolism of colors C. E. Clement, A handbook of Christian symbols and stories of the saints, Boston – New York 1895, s. 8-9.